ATATÜRK VE BURSA ATATÜRK'ÜN BURSA'YA GELİŞ TARİHLERİ

1) 16 Ekim 1922 - 29 Ekim 1922
2) 20 Ocak 1923 - 24 Ocak 1923
3) 31 Ağustos 1924 - 11 Eylül 1924
4) 22 Eylül 1925 - 8 Ekim 1925 
5) 20 Mayıs 1926 - 14 Haziran 1926
6) 1 Ekim 1927 - 2 Ekim 1927
7) 4 Ocak 1931 - 5 Ocak 1931
8) 17 Ocak 1933 - 20 Ocak 1933
9) 5 Şubat 1933 - 6 Şubat 1933
10) 4 Mayıs 1934 - 4 Mayıs 1933
11) 15 Temmuz 1935 - 17 Temmuz 1935
12) 6 Haziran 1936 - 8 Haziran 1936
13) 1 Şubat 1938 - 3 Şubat 1938 

     Bursa'ya ve Bursalılara karşı ayrı bir ilgisi ve sevgisi olana Büyük Atatürk, ilki 16 Ekim 1922 tarihi olmak üzere tam 13 defa Bursa'yı ziyaret etmiştir. Bursa'yı son defa 1 Şubat 1938 tarihinde ziyaret eden Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu ve yapılan devrimlerle ilgili birçok kararlarını ve hedeflerini Bursa'da açıklamıştır. Bu bakımdan Atatürk'ün Bursa'ya gelişleri Cumhuriyet tarihimiz açısından da büyük önem taşımaktadır. Zira Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulması ve sonsuzluğa dek yaşaması için Türk Gençliğine büyük görevler düştüğünü belirten Atatürk, 27 Ekim 1922 gecesi Bursa'da şöyle demiştir: "Çocuklarımıza ve gençlerimize vereceğimiz öğretimin sınırı ne olursa olsun, onlara; Türk milletine, Türkiye devletine, Türkiye Büyük Millet Meclisine düşman olanlarla mücadeleyi öğreteceğiz." Aynı konuşmasında Türkiye Cumhuriyeti'nin ana hedeflerini açıklarken de: "İleri bir millet olarak uygarlık alanı üzerinde yaşayacağız. İlim ve fen nerede ise orada olacağız" demiştir. Atatürk'ün 16 Ekim 1922 ile 1 Şubat 1938 tarihleri arasında Bursa'ya gelişlerini şöyle özetleyebiliriz: 2 Ekim 1922'de Ankara'ya döndükten bir gün sonra Garp Cephesi Komutanı İsmet (İnönü) Paşa'nın başkanlığı altında Mudanya Konferansı başlamış, Antlaşma 11 Ekim 1922'de imzalanmıştı. İsmet (İnönü), Fevzi (Çakmak), Kâzım (Karabekir), Refet (Bele), paşalar ve yaverleri olduğu halde 15 Ekim 1922 günü özel trenle Ankara'dan Bursa'ya hareket etti. 16 Ekim 1922 günü saat 09.30'da da Bursa'ya geldi. Bursa'da 29 Ekim 1922 günü akşamına kadar 12 gün kalan Atatürk, bu günlerde önemli çalışmalar yaptı.
     Bursa gezisi, Büyük Zafer'den sonra Atatürk'ün ilk yurt gezisiydi. Bursa'ya ilk gelişinden 3 ay sonra, İzmit'te İstanbul gazetecileriyle yaptığı Basın Toplantısından dönüyordu. Bilecik-Bursa yoluyla İzmir'e gidecekti. Bilecik'ten otomobille 20 Ocak 1923 günü saat 15'te Bursa'ya geldi. Bursa Belediyesi bu gelişinde Ata'ya bir köşk armağan etti. Atatürk 24 Ocak 1923 sabahı İzmir'e gitmek üzere Bursa'dan ayrıldı. Latife Hanımla; Atatürk'ün Bursa'ya üçüncü gelişi, eşi Latife Hanımla birlikte olmuştur. Atatürk'ün Sonbahar Gezisi adıyla bilinen bu uzun yurt gezisi Dumlupınar'da düzenlenen Başkomutanlık Meydan Savaşı'nın İkinci Yıldönümü törenleri ile başladı. Atatürk, törenden sonra, Bursa'ya bu gezisini 31 Ağustos 1924 günü Karaköy'e kadar trenle, ondan sonra da otomobille yapmış ve saat 13.30 Bursa'ya girmiştir. Şapka Devriminde; Şapka devrimini başlatan Kastamonu gezisinden sonra, Atatürk bir yurt gezisine çıkıyordu. Bu gezisi 1 ay sürecekti. Ankara-Eskişehir-İzmir-Mudanya yolu ile 22 Eylül 1924 sabahı saat 7'de Bursa'ya geldi. 1 Ekim 1925 günü, Bursa'da T.İş Bankası'nın öncülüğü ile kurulan Dokumacılar Şirketi, Bursa Dokuma Fabrikasının temelini atıyordu. Yapılan törende, Atatürk'te bir konuşma yaparak (Devletin bu gibi milli teşebbüsleri daima koruyacağını söyledi. Atatürk 4 Ekim'de Gemlik'e bir gezi yaptıktan sonra, Bursa'da 3 gün daha kaldı ve 8 Ekim 1925 günü Balıkesir'e gitti. Atatürk, Bursa'ya dördüncü gezisini yapmıştı. Bu gezisinde 15 gün kaldı. Bursa'da 24 gün; Beşinci Bursa gezisi, bir Güney Anadolu gezisinden sonraya rastladı. Atatürk, Bozüyük'ten otomobille Bilecik-İnegöl yolu ile 20 Mayıs 1926 günü Bursa'ya geliyordu. 23 Mayıs 1926 günü Osman Gazi Türbesini ziyaret ederek bahçesinde bir süre oturdu. Çevresine toplanmış olan halk ve gençlerle tarihi konuşmalar yaptı. Çoğu zaman Bursa'da yaya gezintiler yapıyor, halkın ve esnafın içine giriyor, onların dertlerini dinliyordu. Atatürk, 14 Haziran 1926 günü Bursa'dan Balıkesir'e geçti. Bursa'da 24 gün kalmıştı. Atatürk, Cumhuriyet döneminde 1 Temmuz 1927'de İstanbul'a ilk ziyaretini yaptıktan sonra, bundan soranki Bursa gezilerini çoğu zaman İstanbul üzerinden yapmıştır. İstanbul'a ilk gelişinde, Mudanya yolu ile 1 Ekim 1927'de Bursa'ya gelmiş, ertesi günü de İstanbul'a dönmüştü. 4 Ocak 1931 günü sabaha karşı, yine İstanbul'dan Maltepe Vapuru ile Mudanya'ya geldi. 5 Ocak 1931 günü, Atatürk Bursa Türkocağını ziyaret etti. Temenniye'deki Cumhuriyet Köşkünde bir süre dinlendikten sonra Ankara'ya gitmek üzere saat 17'de Mudanya'ya geldi. Bursa'ya Sekizinci Geliş; 1933 yılı Ocak ayının ortasında Ankara'dan Eskişehir'e gelmiş, oradan da Derince'ye geçerek Gül Cemal Vapuru ile 17 Ocak 1933 günü Mudanya İskelesine çıkmıştı. O gün saat 18.30'da Bursa'ya vardı. Doğruca Çekirgedeki Köşk'e gitti. Ertesi sabah, resmi ziyaretlerini yaptıktan sonra Bursa Valisi Fatin (Gökmen)le birlikte Gemlik'te zeytin üreticileri ile görüştü. 19 Ocak 1933 günü de Çekirgedeki modern kaplıca (Çelik Palas) inşaatını, İpekiş fabrikasını, Askeri Hastahaneyi gezerek 20 Ocak'ta Bandırma'ya geldi. Balıkesir'e gidiyordu. Atatürk'ün bu gezisi Balıkesir'den sonra Kütahya, Adana, Gaziantep'e kadar uzandı. Gaziantep'ten Adana-Mersin'e geldi. Buradan vapurla Antalya'ya oradan da İzmir'e geçti. 3 Şubat 1933 akşamı, İzmir'den Kordonboyu'ndaki Köşkünde yemekteyken bir haber aldı. Bursa'da 1 Şubat günü 100 kadar insan, Türkçe ezanın, yeniden Arapça okunması için Valiliğe başvurmuşlar, Valilik önünde toplanmışlardı. Devrimlere karşı olan bu olay, Atatürk'ü çok üzmüştü. O gece İzmir'de verilen baloya gitmedi. Olayı yerinde incelemek istiyordu. Bu gece yarısından sonra, 4 Şubat 1933 saat 03.30'da trene binerek Afyon'a hareket etti. Buradan Bilicek'e geldi. Otomobille 5 Şubat 1933 gecesi Bursa'ya ulaştı, olaya el koydu. Ertesi gün, 6 Şubat 1933'te İçişleri Bakanı Şükrü Kaya ile Adalet Bakanı Yusuf Kemal (Tengirşek)'te Bursa'ya gelmişlerdi. Atatürk o gün, Anadolu Ajansı aracılığı ile bir demeç verdi: "Bursa'ya geldim. Olay hakkında ilgililerden bilgi aldım. Olay aslında fazla önemi haiz değildir. Herhalde mürteciler Cumhuriyet Adliyesinin pençesinden kurtulamayacaklardır. Olaya bilhassa dikkatimizi çevirmemizin sebebi dini, siyaset ve herhangi bir tahrike vesile etmeğe asla müsamaha etmeyeceğimizin bir daha anlaşılmasıdır. Meselenin mahiyeti aslında din değil, dildir. Kesin olarak bilinmelidir ki Türk milletinin milli dili ve milli benliği bütün hayatında hakim ve esas kalacaktır" dedi. Atatürk, aynı günün akşama Bursa'dan Mudanya'ya buradan da Gülcemal Vapuru ile İstanbul'a geldi. Bir iki günlüğüne geliş ve gidişler; Yalova'dayken 4 Mayıs 1934 günü Bursa'ya gelerek, öğle yemeğini Bursa'da yemesi, öğleden sonra yine Yalova'ya dönmesi, Atatürk'ün Bursa gezileri arasında yer alır. Yine böyle bir Yalova dinlenmesi sırasında 15 Temmuz 1935 günü Bursa'ya gelmiş, geceyi Çekirge'deki Köşkü'nde geçirmişti. Ertesi gün Uludağ'da gezintiler yapmış, 17 Temmuz 1935 sabahı da Mudanya'ya gelerek o gün İstanbul'a hareket etmişti. 1936 yılında da aynı geziyi yaptı. 6 Haziran 1936 günü İstanbul'dan Mudanya'ya geldi. Buradan otomobille Bursa'ya gelerek geceyi Bursa'da geçirdi. 8 Haziran 1936 günü de Mudanya'dan İstanbul'a, oradan da Ankara'ya döndü. Bursa'ya son geliş; Yalova'daki Otel Termalin yapımı tamamlanmıştı. İşletmeye açılacaktı. Atatürk 22 Ocak 1938 günü Ankara'dan İzmit-Derince yoluyla Yalova'ya geldi. Otel Termalin ilk konuğu olmuş, O'nu ölüme götüren hastalığı da burada teşhis edilmişti. 1 Şubat 1938'de Yalova'dan Orhangazi'ye geldi. Buradan Gemlik'e gelerek Sun'i İpek Fabrikasının açılış töreninde bulundu. Yanında, Başbakan Celal Bayar, İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, Bayındırlık Bakanı Ali Çetinkaya, Ekonomi Bakanı Şakir Kesebir, Orgeneral Fahrettin Altay ve Ali Fuat Cebesoy, bazı milletvekilleri olduğu halde, o gün saat 16.30'da Bursa'ya girdi. Bursa Valisi Şefik Soyer, Belediye Başkanı Neşet Kiper ve onbinlerce Bursalı, Atatürk'ü çoşkun gösterilerle karşıladılar. Atatürk'ün benzi solgundu. Rahatsızlığı her halinde anlaşılıyordu. Doğruca, yapımı tamamlanmış ve işletmeye açılmış bulunan Çelikpalas'a gitti. Özel dairesine çekildi. O geceki fener alayı çok parlaktı ama, herkes açık bir kuşku içinde üzgündü. Bu Atatürk'ün Bursa'ya bir veda gelişi mi idi? Ertesi gün 2 Şubat 1938. Atatürk, öğleden sonraya kadar Çelikpalas'tan çıkmadı. Saat 16'da Sümerbank Merinos Fabrikası'nın açılış töreni vardı. Törende önce Belediye Başkanı bir konuşma yaptı. Daha sonra Başbakan Celal Bayar konuştu. Fabrikanın kapısında Sümerbank Genel Müdürü N.Esat (Sümer), Atatürk'e altın bir anahtar uzattı. Atatürk alkışlar arasında kapıyı açtı. Fabrika çalışmaya başlamıştı. Fabrika Müdürü, konuklara fabrikayı gezdirdi, bilgi verdi. Salona geçtiler. Belediye Başkanı, burada Atatürk'ün kendisine gönderdiği bir mektubu okudu. Mektupta, Atatürk, Bursalıların kendisine karşı gösterdikleri sevgi ve bağlılığa teşekkür ediyor, Çelikpalas'taki payı ile birlikte, 1923 yılında Bursalıların kendisine armağan ettikleri köşkü, Belediye'ye bağışladığını yazıyordu. Mektup alkışlarla sona erdi. Daha sonra Avukat Hulusi Köymen bir konuşma yaptı. Atatürk bu konuşmayı şu sözlerle cevaplandırdı: "Değerli hatip arkadaşlarımızın sözleri benim üzerimde çok büyük hassasiyet uyandırdı. Bunun derecesini ifade etmek bence mümkün değildir. Fakat, Bursa'yı ve Bursalıları seven ilk Türk ben değilim. Tarihte ve cihanda en büyük imparatorluklar kurmuş olan Türklerde, önce dikkat nazarlarını Bursa'ya, bu değerli şehre çevirmişlerdir. Onun değerini anlamış ve ifade etmişsem çok bahtiyarım. Bursa, İnkılap hayatımızda nice müşkül anlar geçirmiştir. Fakat Bursalılar, yetenek ve güçleriyle bu zor zamanları kolaylıkla atlatmışlar, biz de kendilerine kavuşmak bahtiyarlığına nail olduk. Bugün o bahtiyarlığın safhalarından birini idrak etmekle mutlu olduğumu ifade edebilirim." Atatürk, ertesi 3 Şubat 1938 günü saat 15'te Mudanya'dan İstanbul'a gitmek üzere Bursa'ya ve Bursalılara veda etti. Atatürk, 13 kere Bursa'ya gelip gitmişti. Bursalılar bu geliş-gidişlerde toplamı olarak 3 ay O'nu şehirlerinde misafir ettiler. Ve sonunda gönüllerine gömdü, kafalarında yaşattılar.

Kaynak: Dr.Mehmet Önder- Atatürkle Adım Adım Türkiye, Kültür Ofset-Ankara 1984