İLİMİZİN COĞRAFİ KONUMU
İLİMİZ BURSA'NIN YERİ
İlimiz Bursa, yurdumuzun kuzeybatısında, Marmara Bölgesi'nin güneyinde yer alır. Kuzeyden Marmara Denizi, Yalova ve Kocaeli, güneyden Balıkesir ve Kütahya, kuzeydoğudan Sakarya, doğudan Bilecik, batıdan Balıkesir illeriyle çevrilmiştir. Marmara Bölgesini İç Anadolu'ya ve Ege'ye bağlayan bir kavşak noktasındadır.
İLİMİZİN YER ŞEKİLLERİ
İlimiz Bursa'nın yeryüzü şekli engebeli bir yapıdadır. Bursa topraklarının % 17'si ova, % 35'i dağlık, % 48'i de yayladır. Marmara Denizi kıyılarında engebeler azdır, yükseklikler 80 m. İle 125 metre arasında değişmektedir. Uludağ'ın eteklerinde 300 m. Yüksekliğe kadar olan düzlükler yer alır. Bursa'mızı daha iyi tanıyabilmek için, sırasıyla ilimizin dağlarını, yaylalarını, ovalarını, hava durumunu(iklimi), bitki örtüsü, akarsuları, göllerini tanıyalım.
1- İLİMİZİN DAĞLARI:
Bursa topraklarının % 35'ini kaplayan dağlar genellikle doğu-batı yönünde uzanırlar. 1000 m. İle 2543 m. Yükseklikler arasında değişmektedir. Dağların yüksekliklerine göre bitki örtülerinin de değiştiği görülür. İlimizin belli başlı dağları şunlardır:
A) ULUDAĞ:
Marmara Bölgesi'nin en yüksek dağıdır. (2543 m.) Bursa Ovası'nın güneyini bir duvar gibi sarar. Bursa tarafından yükselişler kademeler halinde olduğu halde, güneye, Orhaneli'ye bakan yamaçlar dik ve kayalıklar halindedir. Kuzey-batıdan, güneydoğuya doğru uzanan Uludağ'ın uzunluğu yaklaşık olarak 40 km. yi bulur.
İlk çağda Olimpos adıyla bilinen Uludağ'a Bizanslılar zamanında keşişlerin sığınmasından dolayı Keşiş dağı da denilmişse de 1925 yılında Ulu görünümünden dolayı Uludağ adı verilmiştir. Dağın yükseklerinde eski buzulların izlerine rastlanır. Bu buzul izlerinden oluşan Karagöl, Kilimli Göl ve Aynalı Göl yükseklerde oluşan göllerin örnekleri olarak halen ilgi çeker durumdadır. Uludağ'ın kuzeye bakan bölümlerinde Sarıalan yaylası, Kirazlı yayla, Kadı Yaylası ve Sobran yaylaları yer almaktadır.
Uludağ son yıllarda kış sporlarının yapıldığı çok önemli bir merkez haline gelmiştir. Uludağ ilimizin Teleferik Mahallesi'nden teleferikle önce Kadıyayla, sonra Sarıalan ve daha sonra da Çobankaya'ya kadar gidebilmektedir. Ayrıca karayoluyla bütün piknik alanlarına , dinlenme ve kayak merkezi olan otellere kadar gidilebilmektedir. Dağ turizmi yönünden son yıllarda Uludağ'da yeni tesisler yapılmış olup hizmete sunulmuştur.
B) KATIRLI DAĞLARI:
İznik Gölü'nün güneyini sararak Gemlik İlçesi'ne doğru uzanmaktadır. Katırlı Dağları'nın İznik Gölü'nün güneydoğusuna doğru uzanan bölümüne Avdan dağları adı verilir. Katırlı dağlarının en yüksek tepesi olan Üç Kaya Tepesinin yüksekliği 1283 m.dir. Dağın yüksekleri ormanlıkla kaplı olup, kuzey tarafı zeytinliklerle örtülüdür. Güney kısmı Bursa Ovası'na bakmaktadır.
C) SAMANLI DAĞLARI:
Gemlik Körfezi'nin kuzeyini bir duvar gibi saran Samanlı Dağları'nın yükseklikleri ortalama 600-700 metre civarındadır. En yüksek bölümü olan Kartaltepe 1602 m. Yüksekliğindedir.
D) MUDANYA DAĞLARI:
Gemlik Körfezi'nin güneyinde uzanan dağlardır. Bursa Ovası ile deniz arasında yer alan bu dağların yükseklikleri 500-600 metreyi geçmez. Bu dağlar Kocaçay'ın denize döküldüğü bölüme kadar uzanmaktadır.
E) KARADAĞ:
Karadağ Kocaçay'ın denize döküldüğü bölümden başlayarak Bandırma'ya doğru uzanır. Karacabey Ovası ile Marmara Denizi arasında yüksekliği 800 m.yi geçmeyen, aslında Mudanya Dağları'nın bir uzantısı gibi görülen dağlardı. En yüksek tepesi Sarnıçtepe'nin denizden yüksekliği 820 metredir.
F) DİĞER DAĞLAR:
Nilüfer vadisinden sonra başlayan ve Uludağ'ın güneyinden uzanan Asarcık dağları ile bu dağların daha güneyinde M.Kemal Paşa'ya doğru uzanan Sincan Dağları ve Orhaneli'nin güneyindeki Gökçedağ fazla yüksekliği olmayan tepemsi dağlardır.
2- İLİMİZİN YAYLALARI:
Akarsularla derin bir şekilde yarılmış üzerinde düzlüklerin belirgin olarak bulunduğu, deniz yüzeyinden yüksek yeryüzü parçalarına yayla denildiğini biliyoruz. İlimizin sınırları içerisinde, kışın hava şartlarının güç olduğu ama yazın ise yaşamaya çok elverişli olan yaylalar şunlardır:
a) Kadıyayla (Bursa şehrinin hemen üzerinde teleferik istasyonudur.)
b) Sarıalan Yaylası (Teleferiğin 2. istasyonunun bulunduğu bölümdür.)
c) Kirazlıyayla, Sarıalan'ın bitişiğinde uzanan yerleşim yeridir.
d) Otellerin bulunduğu yer en geniş olan yayladır.
e) Uludağ'ın zirve denilen bölümündeki geniş düzlükte Domaniç Yaylaları doğrultusunda uzanmaktadır.
f) Keles İlçesi'nin doğusunda bulunan "Kocayayla" çamlıklarla çevrilmiş turistik önemi olan geniş piknik alanına sahip bir yayladır.
g) Ağaçlıkaya, Paşaçayırı, Arapoturağı ve Yunaklı Yaylaları Uludağ'ın İnegöl
İlçesi tarafına bakan yamaçlarındadır.
3- İLİMİZİN OVALARI:
Çevrelerine göre çukurda kalan, çoğunlukla alüvyonla örtülü, eğimi az geniş düzlüklere ova dendiğini biliyoruz. İlimiz verimli ovaları yönünden zengindir. Bursa topraklarının % 17'sini ovalar kaplamaktadır. Ovaları bulundukları yer ve özelliklerine göre incelemekte yarar vardır.
A) BURSA OVASI:
Uludağ'ın kuzey yönünü kaplayan Bursa Ovası, Katırlı dağlarına kadar uzanmaktadır. Genişliği 392 km2 dir. Alüvyonlu, humuslu topraklarla örtülü olması nedeniyle çok verimlidir. Ova son yıllarda yerleşim alanı ve sanayi kuruluşları nedeniyle büyük ölçüde ekim alanlarını kaybetmektedir. Kestel ve Gürsu taraflarında genellikle bahçecilik yapılmaktadır. Bursa Ovası'nın Uludağ'a yakın yamaçlarında makiliklerle kaplıdır.
B) İZNİK OVASI:
İznik Ovası yaklaşık olarak 100 km2 bir alana sahip olup, genellikle İznik Gölü'nün doğusunda uzanmaktadır. Verimli bir ovadır.
C) ORHANGAZİ OVASI:
Gemlik Körfezi'nin kuzeydoğusunda, İznik Gölünün batı kesiminde yer alan Orhangazi Ovası oldukça geniş bir alanı kaplamaktadır. Büyüklüğü ortalama olarak 170 km2 dir.
D) YENİŞEHİR OVASI:
Yenişehir Ovası şehrin doğusunda İznik Gölü'ne kadar uzanan 155 km2 lik bir alanı kaplar. Verimli topraklarında özellikle sebzecilik yapılmaktadır.
E) İNEGÖL OVASI:
İnegöl Ovası diğer ovalardan daha yüksektedir. Rakımı 300-350 m. Civarındadır. Ovanın alanı 150 Km2 dir. Genellikle meyvecilik ve sebzecilik yapılmaktadır.
F) KARACABEY OVASI:
Karacabey İlçesinin etrafında bulunan Bursa İli yönünde uzanan Ova, 180 Km2 lik bir alanı kapsamaktadır. Ovada sebzecilik yapılır. Soğan üretimi en fazla yapılan yerdir.
G) MUSTAFAKEMALPAŞA OVASI:
Karacabey Ovası'nın güney kesiminde, Bursa ilinin batısında uzanan düzlüklerdir. 180 km2lik bir alanı vardır. Ovada genellikle sebzecilik yapılmaktadır.
4- İLİMİZİN HAVA DURUMU (İKLİMİ):
İklim, belli bir yerin değişik zamanlar içerisindeki hava olaylarına denir. Bunlar hava sıcaklığı, havanın nemi, yağış durumu, rüzgar ve basınç olaylarını içerir.
İlimizin iklimi, Marmara Denizi ve İznik gölü çevrelerinde Akdeniz İkliminin özellikleri görülür. Buralarda yazın sıcak ve kurak, kışları ise ılık ve yağışlıdır. Ancak hava sıcaklıkları Akdeniz Bölgesine göre biraz daha serin geçer denebilir.
İlimizin güney kesimleri olan Keles, Orhaneli ve Harmancık tarafları yüksekte oluşları ve denizden uzak kalışları nedeniyle yaz sıcakları aşağılara göre daha az ve kısa sürer, fakat kışları daha da sert geçer.
İlimiz Bursa'da Ocak ayı sıcaklık ortalaması: 5,3 derece Temmuz ayı ortalaması 24,2 derecedir. Kış aylarında sıcaklığın (-8,12) dereceye kadar düştüğü görüldüğü gibi, yazları 35-40 derecelere kadar çıktığı da görülür.
İlimizde yağışlar ortalama yıllık 456,2 mm ile 1217,4 mm. Arasında değişmektedir. En çok yağış Uludağ'ın yamaçlarında görülmektedir. Uludağ'ın üzeri yer yer yazları da buzla kaplıdır.
5- İLİMİZİN BİTKİ ÖRTÜSÜ:
İlimizin bitki örtüsü iklim özelliklerine, arazinin yapısına göre değişiklikler gösterir.
Dağların alt eteklerinde genellikle maki türü yeşillikler kaplı olup biraz daha yamaçlara çıkıldıkça kestane, ıhlamur, meşeliklerle kaplıdır. Uludağ'ın 1200 m.den yukarılarında köknar, karaçam ve ardıç ağaçları yer alır. Keles yöresinde genellikle meşelikler ve karaçamlar görülür.
Mudanya, Gemlik, İznik ve Orhangazi yörelerinde zeytinlikler geniş bir alanı kaplamaktadır. Bu bölgelerin yükselen yamaçlarında kayın, meşe, köknar, kavak ve çınar ağaçları vardır. İlimizin kıyıdan uzak alanlık kesimlerinde otsu bitkiler de yer almaktadır.
İnegöl ve çevresinde vadi yamaçlarında makilikler ve karaağaç türleri kaplı olup, dağ yamaçlarında yine köknar ve çam ağaçları yer almaktadır.
Özet olarak ilimizin ormanlarında karaçam, kızılçam, sarıçam, köknar, ardıç, meşe, kayın gürge, kestane ve çınar ağaçları bulunur.
Fundalıklarında ise yabani zeytin, incir, kızılcık, böğürtlen, üvez, defne ve benzeri bitkiler yer almaktadır.
6- İLİMİZİN AKARSULARI:
İlimiz büyük akarsular yönünden zengin olmamakla beraber, yeteri kadar akarsuya sahip bulunmaktadır. Bunlar, dere ve çay olarak isimlendirilebilir. Bu dereler, Uludağ'ın çeşitli yönlerinden çıkararak Marmara Denizi'ne dökülür. Bunların başlıcaları şunlardır:
a) Nilüfer Çayı: Uludağ'ın güney yönünden çıkarak Karacabey Ovası'nda
Susurluk Çayı ile birleşir ve Marmara Denizi'ne ulaşır.
b) Deliçay: Deliçay Uludağ'ın kuzey yamaçlarından çıkan Kaplıkaya ve Balıklı sularının birleşmesiyle bu adı alır. Batıda Gökdere ve
Cılımboz dereleriyle birleşerek Nilüfer çayına karışır.
c) Göksu: Uludağ'dan çıkan Çayırakçe, Karadere, Bedre suyuyla birleşerek Yenişehir Ovasını sulayarak geçerken Göksu adını alır ve
Osmaneli yakınlarında Sakarya Irmağına karışır.
d) Mustafakemalpaşa Çayı:Kütahya'nın Yoncalık mevkiinden çıkarak Tavşanlı'dan geçen Çavdarsuyu Orhaneli yakınlarında Kocasu
adını alır. Aynı çaya Dursunbey suyu da katılır. Mustafa Kemalpaşa Çayı (Kirmastı Suyu) Simav yöresinden gelen su ile de birleştikten sonra bu adı almıştır.
e) Susurluk Çayı: Simav yakınlarındaki Şaphane Dağı'ndan doğan Simav
Çayı birçok küçük kolla birleşerek Susurluk İlçesi'ne gelir. Buradaki ismi "Susurluk Çayı (Kocadere)" olur. Susurluk Çayı Mustafakemalpaşa Çayı, Karadere, Manyas yöresinden gelen Hanife Dere ve Nilüfer Çayı ile birleşerek Karacabey Boğazı'ndan Marmara Denizi'ne dökülür. Susurluk Çayı ilimizin en büyük suyudur. 321 Km. uzunluğundadır.
7- İLİMİZİN GÖLLERİ:
İlimizin sınırları içerisinde iki büyük göl vardır. Bunlardan birisi İznik Gölü, diğeri Uluabat Gölü'dür. Ayrıca baraj gölleri ve göletleri de vardır.
a) İznik Gölü: İznik Gölü, İznik ilçesi ile Orhangazi ilçesi arasında yer alır. 298 km2'lik bir alanı vardır. En derin yeri 80 m.dir. Göl
kenarında sayfiye yerleri ve piknik alanları mevcuttur.
b) Uluabat Gölü: İlimizin İzmir yolu yönünde yer alan Uluabat (Apolyont) gölü 156 km2'lik bir
alanı kaplamaktadır. Göl kenarları sazlıklar halindedir. Uluabat Gölü'nde balık avcılığı yapılmaktadır. Göl içerisinde adacıklar yer almaktadır. Bu adacıkların en büyüğü üzerinde Apolyont Köyü vardır. Köyden kıyıya bir köprü uzanmaktadır.
c) Demirtaş Baraj Gölü: Demirtaş bucağının kuzeyinde yapılan barajın oluşturduğu bir göldür.
d) Doğancı Baraj Gölü: İlimizin içme suyunun karşılandığı baraj gölümüzdür. Keles yolu yönünde Bursa'ya 22 km. uzaklıktaki Doğancı Köyü yakınlarındadır.
e) Gölbaşı Baraj Gölü: Bursa Ovası'nın doğusunda Erdoğan Köyü yakınlarındadır. Aksu Çayı üzerinde olan baraj gölünden sulamada yararlanılmaktadır.
f) Hasanağa Göleti: Hasanağa Köyünde yapılan bu gölet Bursa'ya 30 km. uzaklıkta olup,
sulamada kullanılmaktadır.
g) Burcun Göleti: Yenişehir'in Burcun Köyünden geçen Uzundere'nin üzerine inşa edilen bir
gölettir. Sulama amaçlıdır.
